راهکارهایی ساده برای افزایش تمرکز کودکان
تمرکز به معنی حفظ و نگهداری است، لذا بدون داشتن دقت و تمرکز حواس یادگیری صورت نمی‌گیرد. بنابراین ما برای انجام هر کاری باید حواس خود را معطوف آن کرده و بر آن متمرکز شویم، کودکان نیز باید بتوانند تمرکز کنند و برای انجام کارها وقت بگذارند، خوب گوش دهند و کارها را یکی یکی دنبال کنند، اما کودکان نسبت به ما بزرگ‌ترها از تمرکز کمتری برخوردار هستند و تقریبا برای آنها نشستن طولانی‌مدت و تمرکز کردن روی کاری غیرممکن است، زیرا تحرک و فعالیت بخش جدانشدنی از کودکان است؛ اما آنچه در آنها جالب به نظر می‌رسد آن است که بچه‌ها وقتی روی موضوعی هر چند کوتاه تمرکز می‌کنند با تمام دقت این کار را انجام می‌دهند و معمولا عوامل محیطی، تمرکزشان را به هم نمی‌زند.
به عنوان مثال، به کودک خود وقتی در حال گوش دادن به داستانی است به دقت نگاه کنید. او به تمام جزئیات گوش می‌دهد و اگر برای بار دوم داستان را برایش بخوانید و بخش‌هایی را جا بیندازید کودک به سرعت آن قسمت را به شما خواهد گفت. با وجود این همه کودکان گاهی در تمرکز و توجه مشکل دارند.
فرآیند دقت و تمرکز در کودکان به تکامل سیستم عصبی، حواس پنجگانه و هوش آنها بستگی دارد. لذا برای بررسی این مشکل باید به هر یک از عوامل ذکر شده جداگانه پرداخت؛ تشخیص علت بی‌دقتی و نبود تمرکز در کودکان بهتر است با حضور کارشناسان صورت گیرد.
در این نوشتار سعی شده است راهکارهایی ساده، اما مهم و کاربردی برای افزایش دقت و قدرت تمرکز کودکان که قابل اجرا توسط والدین در منزل باشد، ارائه شود.
تقویت حس بینایی
ـ اشیای مختلف و متعددی را روی میز گذاشته و از کودک بخواهیم به این اشیا با دقت نگاه کند و روی خود را برگرداند، بعد یکی از این وسایل را از روی میز برداریم و از او بخواهیم با نگاه دوباره به وسایل بگوید کدام وسیله از روی میز برداشته شده است.
ـ شیء را در فاصله چند متری کودک قرار داده و از او بخواهیم که به آن شیء بدون پلک زدن نگاه کند. هر چه مدت زمان مشاهده بدون پلک زدن طولانی‌تر شود، تمرکز او را نیز به همان نسبت افزایش خواهد داد. این نکته مهم است به کودک بگوییم پلک نزدن همیشه خوب نیست و مختص انجام این تمرین است، زیرا پلک نزدن مداوم باعث خشکی، سوزش و خارش چشم خواهد شد.
ـ از کودک بخواهیم یک شیء نورانی در حال حرکت را با چشم تعقیب کند. شیء را در جهات مختلف به صورت صاف یا دورانی حرکت دهیم.
ـ مقابل فرزندمان روی زمین بنشینیم، توپی را به سمت او بفرستیم و از او بخواهیم پس از گرفتن توپ، مجددا آن را به ما بدهد و این کار را تکرار کنیم.
ـ توپ یا بادکنکی را به یک نخ آویزان کنیم و روبه‌روی کودک بگیریم و از او بخواهیم با دو دست و بعد با یک دست به طور یک در میان به توپ بزند.
ـ تعدادی مهره به فرزندمان بدهیم تا آنها را براساس ترتیب خاص یا به صورت تصادفی به نخ بکشد، البته مهره‌ها نباید خیلی کوچک باشد، زیرا ممکن است کودک آن را داخل دهانش ببرد.
ـ چند شیء متفاوت را در مقابل کودک قرار دهیم، بعد جفت هر کدام از آن اشیا را نیز یکی یکی به او بدهیم تا کنار شیء مثل خودش قرار دهد.
ـ طرح‌های ساده‌ای را به صورت ناقص روی کاغذ بکشیم و از کودک بخواهیم جزء حذف شده در تصاویر را تشخیص دهد. برای مثال، تصویر آدمی که بدون چشم است یا خرگوشی که گوش ندارد و… .
ـ چهار تصویر روی کاغذ بکشیم به طوری که دو تصویر کاملا شبیه هم باشد. بعد از فرزندمان بخواهیم از میان چهار تصویر، دو تصویر مثل هم را پیدا کند.
ـ نقطه‌هایی را در یک خط صاف کشیده و از کودک بخواهیم آنها را با خط به هم وصل کند. این نکته مهم است که در ابتدا نقطه‌ها باید درشت و نزدیک به هم باشد، بعد کم‌کم نقطه‌ها را ریز و فاصله‌ها را دورتر می‌کشیم.
تقویت حس شنوایی
ـ هنگامی که با فرزندمان به مکان‌های شلوغ مثل پارک، ساحل، جنگل و… می‌رویم از او بخواهیم به دقت به صدای طبیعت گوش دهد؛ صداهایی مثل آب، امواج دریا، پرندگان، باد و… بعد از او بخواهیم هر صدایی را که می‌شنود توضیح دهد.
ـ جغجغه‌ای را به صدا درآوریم و از کودکمان بخواهیم هر وقت صدا را شنید، دستش را بالا ببرد، اما در حین انجام تمرین باید چشم‌های کودک بسته باشد.
ـ با فرزندمان قرار بگذاریم فعالیتی را انجام دهد و به محض شنیدن صدای مثلا سوت آن کار را متوقف کند. به عنوان مثال، کودک پشت به ما راه برود و هر زمان صدای سوت را شنید بایستد، دوباره با فرمان ما شروع به حرکت کند و با شنیدن صدا متوقف شود.
ـ چند وسیله صدادار مثل سوت، جغجغه و… به صورت دو عدد از هر کدام تهیه کنیم، بعد این وسایل را به کودک بدهیم تا مدتی با آنها بازی کند و با صدای هر کدام آشنا شود.
سپس یک نمونه از وسایل را مقابل کودک بگذاریم و خودمان نیز پشت سر او قرار بگیریم و جفت دیگر هر وسیله را به صدا درآوریم و از او بخواهیم پس از شنیدن صدا وسیله مورد نظر را نشان دهد.
ـ تصویر چند حیوان را مقابل کودک قرار دهیم و از او بخواهیم پس از شنیدن هر صدا، صدای حیواناتی را که از سی‌دی پخش می‌شود یا ما می‌گوییم، تصویر مربوط را نشان دهد.
ـ کلمه‌ای را با فرزندمان انتخاب کنیم تا هر زمان شنید دستش را بالا ببرد. آن وقت ما آن کلمه خاص را به طور نامنظم در میان کلمات دیگر نیز می‌گوییم.
ـ از کودک خود بخواهیم به یک داستان ضبط شده گوش داده و آن را برای ما توضیح دهد، اگر او به کتاب‌های خاصی علاقه دارد، سی‌دی‌های قصه‌های مورد نظر کودک را برایش تهیه کنیم.
همچنین می‌توانیم داستان کوتاهی را برای او تعریف کرده و بعد از متن داستان، سوالاتی را از او بپرسیم. به تدریج بین تعریف داستان و پرسش از متن فاصله بیندازیم تا کودک مجبور شود اطلاعات را در حافظه نگه دارد. بعد از مدتی به جای انتخاب داستان‌های کوتاه، داستان‌های بلندی را برای او انتخاب کنیم و بعد از خواندن هر فصل از او بخواهیم آن را تعریف کند و به سوالات ما جواب بدهد. به این ترتیب زمان گوش دادن به قصه و تمرکز بچه روی آن طولانی‌تر می‌شود.
تقویت حس لامسه
ـ دستان کودک را در دست خود بگیریم و هنگامی که چشمانش بسته است، دو شیء کمی گرم و سرد را در دستانش بگذاریم و از او بخواهیم دمایی را که احساس می‌کند، بیان کند.
ـ از فرزندمان بخواهیم چشم‌هایش را ببندد و اشیایی را در دست او قرار دهیم تا براساس زبری یا صافی آنها را به دو دسته تقسیم کند.
ـ دو شیء را به طور همزمان در دست‌های او قرار دهیم. کودک باید پس از لمس اشیا بگوید آنها مثل هم هستند یا نه، البته چشمان او باید بسته باشد.
ـ اشکال هندسی پلاستیکی را در دست کودک خود قرار دهیم و از او بخواهیم نوع آنها را حدس بزند و طرح آن را روی کاغذ بکشد در این مرحله باید چشم‌های کودک بسته باشد.
ـ از او بخواهیم انگشتان دستش را باز نگه دارد و با تمرکز روی یکی از آنها، آن را خم کند. وقتی تمام انگشتانش را بست، دوباره از او بخواهیم دستش را باز کند و این بار با تمرکز بیشتر یکی از انگشتانش را خم کرده و دوباره باز کند، سپس همین کار را برای انگشت بعد انجام دهد بدون این که انگشتان دیگر را خم کند.
و در پایان لازم است برای ایجاد تمرکز در کودکان والدین با رفتار آگاهانه در تمرین و آموزش حواس، خود را الگوی کودکان قرار دهند، زیرا آنها از طریق تقلید هم یاد می‌گیرند.
